नवीदिल्ली- बिहारचे माजी मुख्यमंत्री कर्पूरी ठाकूर यांना भारतरत्न देण्यात येणार आहे. कर्पूरी ठाकूर यांचा मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्काराने सन्मान केला जाणार आहे. २४ जानेवारीला कर्पूरी ठाकूर यांची १०० वी जयंती आहे. त्यांच्या जयंतीच्या एक दिवस आधी केंद्र सरकारने कर्पूरी ठाकूर यांना मरणोत्तर भारतरत्न देण्याची घोषणा केली आहे.
कर्पूरी ठाकूर यांना त्यांच्या लोकप्रियतेमुळे जननायक म्हटले जाते. त्यांचा जन्म बिहारमधील समस्तीपूर येथे झाला. कर्पूरी ठाकूर यांना केंद्र सरकारकडून भारतरत्न (मरणोत्तर) देऊन गौरविण्यात येत आहे. कर्पूरी ठाकूर हे समाजातील वंचित घटकांच्या उन्नतीसाठी केलेल्या अथक प्रयत्नांसाठी ओळखले जातात. भ्रष्टाचारविरोधी नेते म्हणूनही ते प्रसिद्ध होते. त्यांच्या कारकिर्दीत राबविण्यात आलेल्या जमीन सुधारणा योजना आणि शिक्षण सुधारणा योजनांचा देशभरात व्यापक प्रभाव पडला. १९७० च्या दशकात बिहारचे मुख्यमंत्री म्हणून त्यांचा कार्यकाळ विशेषत: समाजातील वंचित घटकांसाठी महत्त्वपूर्ण होता. मनाने समाजवादी असलेले ठाकूर हे विद्यार्थीदशेत राष्ट्रीय विचारांनी खूप प्रभावित झाले आणि नंतर ते अखिल भारतीय विद्यार्थी महासंघात सामील झाले. ठाकूर यांच्या सर्वात महत्त्वपूर्ण योगदानांपैकी एक म्हणजे आरक्षणासाठी “कर्पूरी ठाकूर फॉर्म्युला” सादर करणे, ज्याचा उद्देश सरकारी सेवांमध्ये मागासवर्गीयांना समान प्रतिनिधित्व सुनिश्चित करणे हा होता. नोव्हेंबर १९७८ मध्ये त्यांनी बिहारमध्ये मागासवर्गीयांसाठी २६ टक्के आरक्षण लागू केले. ज्याने १९९० च्या दशकात मंडल आयोगाच्या शिफारशींचा टप्पा निश्चित केला.
या धोरणाने केवळ मागासवर्गीयांनाच सशक्त केले नाही तर प्रादेशिक पक्षांच्या उदयासही सुरुवात केली. ज्यांनी हिंदी हृदयभूमीतील राजकारणाचा चेहरामोहरा बदलून टाकला. शिक्षण मंत्री असताना ठाकूर यांनी मॅट्रिक स्तरावर इंग्रजी हा अनिवार्य विषय म्हणून रद्द केला आणि तो अनेक विद्यार्थ्यांसाठी स्पर्धा परीक्षांमधील अडथळा म्हणून ओळखला. त्यांनी विशेषत: मागासलेल्या भागात अनेक शाळा आणि महाविद्यालये स्थापन केली. तसेच इयत्ता ८ वी पर्यंतचे शिक्षण मोफत केले. कर्पूरी ठाकूर यांचा वारसा शैक्षणिक सुधारणांच्या पलीकडे आहे. त्यांनी मोठ्या जमीन सुधारणांना सुरुवात केली. ज्यामुळे जमीनदारांकडून भूमिहीन दलितांमध्ये जमिनीचे पुनर्वितरण झाले. त्यांना “जननायक” किंवा लोकनायक ही पदवी मिळाली. विशेषाधिकारप्राप्त वर्गाकडून लक्षणीय प्रतिकार आणि गैरवर्तनाचा सामना करावा लागत असूनही ठाकूर यांच्या धोरणांमुळे भावी नेत्यांनी सामाजिक न्यायासाठी समर्थन करत राहण्याचा पाया घातला.
