जपानमध्ये गुरुवारी 7.1 रिश्टर स्केलचा भूकंप जाणवला. यानंतर सुनामीचा इशारा देण्यात आला आहे. जपानच्या क्युशू बेटावर भूकंपाचा केंद्रबिंदू जमिनीपासून 8.8 किमी खाली असल्याचे सांगण्यात येत आहे. मियाझाकी, कोची, ओटा, कागोशिमा आणि इहिमे शहरांसाठी सुनामीचा इशारा जारी करण्यात आला आहे.
यापूर्वी 1 जानेवारीला जपानमध्ये 7.6 रिश्टर स्केलचा भूकंप झाला होता. यामध्ये 318 लोकांचा मृत्यू झाला असून 1300 लोक जखमी झाले आहेत. भूकंपामुळे इशिकावा येथे अनेक ठिकाणी आग लागली. यामुळे 200 इमारती जळून राख झाल्या.
यापूर्वी मार्च 2011 मध्ये जपानमध्ये आतापर्यंतचा सर्वात धोकादायक भूकंप झाला होता, ज्यामध्ये 16 हजार लोकांचा मृत्यू झाला होता.
*सुनामी आहे की नाही हे कसे ठरते..*
जपानच्या ‘सुनामी वॉर्निंग सिस्टीम’नुसार, भूकंपानंतर सुनामीचा इशारा जारी केला जातो आणि त्यानंतर समुद्रात 1 मीटर उंच लाटा उसळल्या, तर ते सुनामी श्रेणीत ठेवली जाते. त्यांची उंची नंतर 3 ते 5 मीटरवर जाऊ शकते. जर लाटा 5 मीटरपर्यंत वाढल्या तर त्याला ‘मेजर सुनामी’ श्रेणीत ठेवले जाते.
*जपानमध्ये सर्वाधिक सुनामी का येतात?*
भूकंपाच्या दृष्टीकोनातून ते अत्यंत संवेदनशील भागात आहे. येथे भूकंप होतच राहतात, कारण ते दोन टेक्टोनिक प्लेट्सच्या जंक्शनजवळ आहे. इशिकावा प्रीफेक्चर, जिथे भूकंप झाला, ते रिंग ऑफ फायरच्या अगदी जवळ आहे – समुद्राभोवती भूकंपाच्या फॉल्ट लाइनची घोड्याच्या नालच्या आकाराची मालिका आहे.
रिंग ऑफ फायर हे असे क्षेत्र आहे जेथे महासागरीय टेक्टोनिक प्लेट्स कॉन्टिनेंटल प्लेट्ससह अस्तित्वात आहेत. जेव्हा या प्लेट्स एकमेकांवर आदळतात तेव्हा भूकंप होतो. त्यांच्या प्रभावामुळेच त्सुनामी होतात आणि ज्वालामुखीही फुटतात.
जगातील 90% भूकंप या रिंग ऑफ फायरमध्ये होतात. हा परिसर 40 हजार किलोमीटरमध्ये पसरलेला आहे. जगातील सर्व सक्रिय ज्वालामुखीपैकी 75% या प्रदेशात आहेत.
*समुद्रात सुनामी येण्यापूर्वी कोणत्या प्रकारचे संकेत मिळतात आहेत?*
भूकंपानंतर जेव्हा जेव्हा सुनामी येते तेव्हा समुद्राच्या पृष्ठभागाखाली सरकणाऱ्या लाटा प्रथम किनारपट्टीवर आदळतात. जेव्हा लाटा किनाऱ्याकडे जातात तेव्हा खाली एक व्हॅक्यूम तयार होतो, जो किनाऱ्यावरील पाणी समुद्राकडे खेचतो. त्यामुळे बंदराच्या किना-यावरील जमीन किंवा समुद्राचा पट्टा दिसू लागतो.
समुद्राचे पाणी मागे हटणे म्हणजे सुनामी येणार असल्याचे लक्षण आहे. काही मिनिटे किंवा तासांनंतर, त्सुनामीची लाट मोठ्या ताकदीने आणि आवाजाने किनाऱ्यावर आदळते.
सुनामी ही विनाशकारी लाटांची मालिका आहे, जी एकामागून एक येतात. त्याला ‘वेव्ह ट्रेन’ म्हणतात. समुद्राच्या मध्यातून लाटा एकामागून एक किनाऱ्यावर येत असताना सुनामीचा जोर वाढत जातो.
सुनामीच्या शोकांतिका सहन केलेल्या लोकांचे म्हणणे आहे की केवळ एक छोटी लाट आली आणि गेली याचा अर्थ सुनामी गेली असे नाही. ते दुसऱ्या, तिसऱ्या, चौथ्या लाटेच्या रूपात विनाश आणते. या कारणास्तव, संधी मिळताच, आपण त्वरित सुरक्षित ठिकाणी जावे.
