आज दिवाळी, लक्ष्मीपूजनाचा महान सण. लक्ष्मी म्हणजे धनाची देवी. दिवाळीशी संबंधित सुमारे 7 कथा आहेत. पहिली मान्यता आहे की, पृथ्वीवर लक्ष्मी अवतीर्ण झाली. मार्कंडेय पुराणात म्हटले आहे की कार्तिक अमावस्येच्या रात्री जेव्हा सर्वत्र अंधार होता, तेव्हा एक देवी कमळाच्या फुलावर बसलेली प्रकट झाली, तिचे दर्शन होताच सर्वत्र प्रकाश झाला. ही देवी लक्ष्मी होती.
श्रीमद भागवत पुराणात म्हटले आहे की लक्ष्मी समुद्रमंथनातून आठवे रत्न म्हणून समुद्रातून प्रकट झाली. त्या दिवशी देखील कार्तिक अमावस्या होती, त्याच दिवशी लक्ष्मी समुद्रातून बाहेर पडली आणि भगवान विष्णूंना पती म्हणून निवडले. दोघांचे लग्न झाले.
लक्ष्मीच्या दर्शनापासून ते भगवान महावीरांच्या महानिर्वाणापर्यंत दिवाळीशी संबंधित अनेक कथा आहेत. आज दिवाळीच्या दिवशी लक्ष्मीचे स्वरूप व्यावहारिक दृष्टिकोनातून समजते.
🔹️सर्वप्रथम, ज्या 7 कारणांसाठी आपण दिवाळी साजरी करतो….
▪️या दिवशी समुद्रमंथनातून लक्ष्मी प्रकट झाली.
▪️देवी दुर्गेने काली मातेचे रूप धारण करून राक्षसांचा वध केला.
▪️वामनाने बालीकडून तीन पावले जमीन मागितली आणि तीन पावलांत तिन्ही लोक व्यापले.
▪️प्रभू राम वनवासातून परत अयोध्येला आले.
▪️भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुराचा वध करून 16,100 स्त्रियांना त्याच्या बंदिवासातून मुक्त केले.
▪️महाभारतातील युधिष्ठिराचा राजसूय यज्ञ आणि इंद्रप्रस्थ यांची स्थापना झाली.
▪️भगवान महावीरांना महानिर्वाण प्राप्त झाले.
▪️आता लक्ष्मीचे प्रकट होणे आणि त्याचा अर्थ याची कहाणी…
आजच्या तरुणांना ही कथा थोडी अव्यवहार्य वाटू शकते. पर्वताची घुसळणी आणि सापाला दोरी बनवून समुद्रमंथन कसे होईल? खरं तर त्यामागचा अर्थ खूप खोल आहे. समजून घ्या की आपलं मन एक महासागर आहे, त्याचं मंथन करायचं असेल तर काय करावं लागेल. सर्वप्रथम तुम्हाला तुमच्या अहंकाराचे मंथन करावे लागेल, अहंकाराचे एक नाव मद आणि मदारचल म्हणजे अहंकाराचा पर्वत.
आता सापाची दोरी। वास्तविक ही आपली कुंडलिनी आहे. वैद्यकीय चिन्ह म्हणून मणक्याभोवती गुंडाळलेला साप तुम्ही अनेकदा पाहिला असेल. ही आपल्या कुंडलिनीची प्रतीके आहेत. कुंडलिनी आपल्या ध्यानाशी जोडलेली आहे. मनाचे मंथन ध्यानानेच होते. ध्यानासाठी, आपल्या अहंकारावर नियंत्रण ठेवणे महत्वाचे आहे. जोपर्यंत अहंकार राहतो तोपर्यंत मनाचे मंथन करता येत नाही.
जेव्हा आपण ध्यान करतो तेव्हा सर्वात आधी आपल्या मनात वाईट विचार येऊ लागतात. या विचारांवर नियंत्रण ठेवले नाही तर आपण त्यांच्याबरोबर वाहत राहतो. हे कालकूट विष आहे. शिवाचे विष पिणे हे एक सूचक आहे की जेव्हा जेव्हा असे विचार येतात तेव्हा ते आपल्या गुरू आणि वरिष्ठांना सांगा आणि मनात दाबून ठेवू नका. शिवाला आदिगुरू मानले जाते, म्हणून त्यांच्या वाट्याला कालकूट विष आले. जो गुरू असतो तो वाईट विचार दूर करतो आणि त्यांना पुढे जाण्यापासून रोखतो.
याचा अर्थ प्रथम वाईट आणि निरर्थक विचार मंथनातून बाहेर पडतात. त्यानंतर ऐरावत हत्ती म्हणजेच पांढऱ्या रंगाचा हत्ती उदयास आला. हत्ती हे संयम आणि शांतीचे प्रतीक आहे. कामधेनू गाय ही आपल्या सर्जनशीलतेचे प्रतीक आहे, आपण तिच्याकडून जे काही मागतो ते ती देते. सात डोकी असलेला उच्छैश्रव घोडा आपल्या विचारांचे आणि दृष्टिकोनाचे प्रतीक आहे. कल्पवृक्ष ही आपल्या मनाची अवस्था आहे, ज्याच्या अंतर्गत बसून कल्पना करूनच कार्य पूर्ण करता येते. रंभा ही सौंदर्य आणि बुद्धिमत्तेची जोड आहे. ज्याने विश्वामित्राची तपश्चर्या मोडली. जेव्हा हे सर्व गुण आपल्यात येतात, तेव्हा आपल्या जीवनात लक्ष्मीचे आगमन होते.
यामागे मोठे गूढ आहे. खरे तर लक्ष्मीचे हे रूप आपल्या जीवनात लक्ष्मी कशी यावी हे शिकवते. कमळाच्या फुलावर लक्ष्मी विराजमान आहे, कमळ हे एक फूल आहे ज्यावर पाण्याचा थेंबही राहत नाही. चिखलात राहूनही त्याचे सौंदर्य कमी होत नाही. आपला कमावलेला पैसा असा असला पाहिजे की त्यावर जगाच्या वाईट गोष्टींचा प्रभाव पडू नये किंवा तो चुकीच्या मार्गाने कमावता कामा नये.
लक्ष्मीचे पांढरे कपडे सूचित करतात की ती निष्कलंक असावी म्हणजेच प्रामाणिकपणे कमावलेली असावी. लक्ष्मी हे आठवे रत्न आहे आणि ज्योतिषशास्त्रात शनीची संख्या आठ आहे. शनि हा श्रम आणि न्यायाचा देव आहे, त्याला आळशीपणा किंवा अन्याय आवडत नाही. आठव्या क्रमांकावर समुद्रातून आलेली लक्ष्मी सांगते की ती फक्त त्यांच्याच आयुष्यात येते जे कठोर परिश्रम करतात आणि न्यायाने जगतात.
असे म्हटले जाते की तीन मुख्य देवतांपैकी, ब्रह्मदेव हे सृष्टीचे जनक आहेत, कारण त्यांनी त्याची निर्मिती केली. विष्णू त्याचा रक्षक आहे आणि शिवाला नष्ट करण्याचा अधिकार आहे. विष्णू हा संरक्षक आहे, तो सृष्टीचे संचालन करतो कारण तो गृहस्थांचा देव आहे. लक्ष्मी ही गृहस्थाची देवी आहे. कुटुंब आणि समाजाला महत्त्व देणाऱ्यांनाच लक्ष्मी निवडते. लक्ष्मीला नातेसंबंध आणि कुटुंबही आवडते. जिथे हे दोन्ही नसतात तिथे लक्ष्मी असूनही नसते.
