वॉशिंग्टन- 1980 सालची गोष्ट आहे. ३४ वर्षीय डोनाल्ड ट्रम्प एका अमेरिकन मासिकाला मुलाखत देत होते. या दरम्यान त्यांना विचारले जाते – राजकारणाबद्दल तुम्हाला काय वाटते? ट्रम्प उत्तर देतात, “राजकीय जीवन क्रूर आहे, सर्वात सक्षम लोक व्यवसाय चालवतात.”
1980 च्या 45 वर्षांनंतर तेच ट्रम्प दुसऱ्यांदा अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष बनणार आहेत. ते आज रात्री भारतीय वेळेनुसार रात्री 10 वाजता अमेरिकन संसद कॅपिटल हिल येथे शपथ घेतील.
ही शपथ कशी घेतली जाईल, बायबलवर हात ठेवून ट्रम्प घेतील राज्यघटनेची शपथ, काय बोलणार, जाणून घ्या ट्रम्प यांचा शपथविधी आणि अमेरिकेतील सत्ता हस्तांतरणाशी संबंधित 7 महत्त्वाच्या प्रश्नांची उत्तरे…
प्रश्न 1: ट्रम्प यांच्या शपथविधी समारंभात काय होईल?
उत्तरः डोनाल्ड ट्रम्प अमेरिकेचे 47 वे राष्ट्राध्यक्ष म्हणून यूएस संसद कॅपिटल हिलमध्ये सुमारे 700 अमेरिकन लोकांसमोर शपथ घेतील. सर्वोच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश जॉन रॉबर्ट्स डोनाल्ड ट्रम्प आणि त्यांचे उपाध्यक्ष जेडी व्हॅन्स यांना शपथ देतील.
यावेळी ट्रम्प यांचा डावा हात बायबलवर असेल. शपथविधी समारंभात राष्ट्रपतींच्या पत्नीच्या हातात बायबल असेल. ट्रम्प यांच्या बाबतीत, त्यांची पत्नी मेलानिया बायबल धरतील.
बायबल हातात घेऊन ट्रम्प म्हणतील-
“‘मी शपथ घेतो की मी अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष पदाच्या सर्व जबाबदाऱ्या प्रामाणिकपणे पार पाडीन. मी माझ्या क्षमतेनुसार अमेरिकन राज्यघटनेचे रक्षण करीन.”
शपथविधीनंतर ट्रम्प यांचे भाषण होईल. ट्रम्प यांनी त्यांच्या शेवटच्या टर्मच्या शपथविधीदरम्यान 17 मिनिटे भाषण केले.
शपथविधीनंतर, कॅपिटल हिलवर कलाकारांचे संगीत सादरीकरण देखील आहे. यावेळी बहुतांश हॉलिवूड कलाकारांनी कमला हॅरिस यांना निवडणुकीत पाठिंबा दिला असला तरी ट्रम्प यांच्यासाठी कोण परफॉर्म करणार हे स्पष्ट झालेले नाही.
परफॉर्मन्सनंतर ट्रम्प कॅपिटल हिलच्या सॅच्युरी हॉलमध्ये अमेरिकन खासदारांसोबत दुपारचे जेवण घेतील. दुपारच्या जेवणात दिले जाणारे अन्न मुख्यतः राष्ट्रपती आणि उपराष्ट्रपतींच्या घरातून येते. यानंतर यूएस कॅपिटल ते व्हाईट हाऊसपर्यंत रॅली काढण्यात येणार आहे. ज्याचे नेतृत्व स्वतः राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प करतील.
रात्री, ट्रम्प आपल्या जवळच्या सहाय्यकांसह पार्टीला उपस्थित राहतील, जे न्यूयॉर्क टाईम्सनुसार मेटा प्रमुख मार्क झुकरबर्ग होस्ट करतील. झुकेरबर्ग निवडणुकीपासून ट्रम्प यांच्याशी संबंध सुधारण्याचा प्रयत्न करत आहेत, बायडेन यांच्या कार्यकाळात त्यांनी ट्रम्पवर फेसबुकवर बंदी घातली होती.
प्रश्न 2: अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष बायबलवर हात ठेवून संविधानाच्या रक्षणाची शपथ का घेतात?
उत्तरः बायबलवर हात ठेवून शपथ घेण्याची परंपरा जॉर्ज वॉशिंग्टनपासून १७८९ मध्ये सुरू झाली. मात्र ते घटनात्मक नाही. अमेरिकेच्या राज्यघटनेनुसार नवीन राष्ट्राध्यक्षाला फक्त शपथ घ्यावी लागते. कोणत्याही बायबल किंवा इतर कोणत्याही धार्मिक पुस्तकातून शपथ घेण्यासारखा नियम नाही.
अमेरिकेचे सहावे राष्ट्राध्यक्ष जॉन क्विन्सी यांनी राज्यघटनेवर हात ठेवून शपथ घेतली. त्याच वेळी थिओडोर रुझवेल्ट यांनी कोणत्याही पुस्तकावर हात न ठेवता पदाची शपथ घेतली.
प्रश्न 3: ब्रिटनमध्ये काही तासांत, भारतात 4 ते 10 दिवसांत, अमेरिकेत 75 दिवसांत पावर हस्तांतरण का?
उत्तरः ब्रिटनमध्ये निवडणूक निकाल जाहीर झाल्यानंतर, हरलेला पंतप्रधान देशाच्या राजा किंवा राणीकडे जातो आणि राजीनामा देतो. त्यानंतर लगेच, विजयी उमेदवार त्याच दिवशी राजघराण्याच्या प्रमुखाची भेट घेतल्यानंतर पंतप्रधान म्हणून शपथ घेतो. हे काम काही तासांत पूर्ण होते.
त्याच वेळी, भारतात, निकाल जाहीर झाल्यानंतर, बहुमत मिळवणाऱ्या पक्षाच्या किंवा आघाडीच्या नेत्याला पंतप्रधान होण्यासाठी आमंत्रित केले जाते. भारताचे राष्ट्रपती पंतप्रधानांना शपथ देतात.
यानंतर, सत्ता हस्तांतरणाची प्रक्रिया पूर्ण मानली जाते आणि नवीन सरकार कार्यरत होते. गेल्या 5 निवडणुकांमध्ये निकालानंतर 4 ते 10 दिवसांत सत्ता हस्तांतरणाची प्रक्रिया पूर्ण झाली.
अमेरिकेत असे होत नाही, सत्ता हस्तांतरण प्रक्रिया पूर्ण होण्यासाठी ७२ ते ७८ दिवस लागतात. यावेळी अमेरिकेत सत्ता हस्तांतरणाला 75 दिवस लागले. यामागचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे अमेरिका हा प्रचंड मोठा देश आहे.
1776 मध्ये अमेरिकेला स्वातंत्र्य मिळाले. त्यावेळी बहुतांश लोकसंख्या दुर्गम भागात राहात होती. वाहतुकीची साधने आणि रस्ते अत्यंत दुर्गम होते. निवडणुकीनंतर मतमोजणी, मतदारांच्या बैठका आणि मते काँग्रेसपर्यंत पोहोचण्यासाठी बराच वेळ गेला. त्यामुळेच मतदान आणि शपथविधी यात इतकं अंतर ठेवण्यात आलं होतं. सुरुवातीच्या काळात हे अंतर ४ महिन्यांचे होते.
1789 मध्ये पहिल्या राष्ट्रपतीचा कार्यकाळ 30 एप्रिलपासून सुरू झाला. दुसऱ्या राष्ट्रपतींचा कार्यकाळ ४ मार्च १७९३ पासून सुरू झाला आणि त्यानंतर ही परंपरा बनली. नोव्हेंबरमध्ये झालेल्या निवडणुकांनंतर मार्चपर्यंत बराच वेळ वाया गेला. मंत्रिमंडळ बनवण्यासाठी इतका वेळ लागत नव्हता.
1933 मध्ये, राष्ट्राध्यक्ष फ्रँकलिन डी. रुझवेल्ट यांच्या उद्घाटनापूर्वी, 20 व्या घटनादुरुस्तीने 20 जानेवारी ही नवीन मुदतीची सुरुवात तारीख ठरवली.
प्रश्न 4: व्हाईट हाऊसचे पडदे बदलण्यापासून ते नवीन राष्ट्रपतींना राष्ट्रीय सुरक्षेचे स्पष्टीकरण देण्यापर्यंत सत्तेच्या हस्तांतरणात काय होते?
उत्तरः नवीन राष्ट्रपतींना 4 हजारांहून अधिक राजकीय नियुक्त्या कराव्या लागतात. त्यापैकी सुमारे 1000 हजारांना सिनेटची मंजुरी आवश्यक आहे.
नवीन कर्मचाऱ्यांसाठी कार्यालय आणि ईमेल आयडी तयार करावे लागतील आणि त्यांना नवीन जबाबदाऱ्यांची माहिती दिली जाईल. राष्ट्रपतींना राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणाची माहिती दिली जाते. हे सर्व काम पूर्ण होण्यास वेळ लागतो, त्यामुळे सत्ता हस्तांतरणासाठी 2 महिन्यांचा कालावधी निश्चित करण्यात आला आहे.
साधारणपणे, निवडणुकांनंतर नोव्हेंबरमध्ये सत्ता हस्तांतरणाची प्रक्रिया सुरू होते, परंतु 2020 मध्ये तसे झाले नाही. ट्रम्प यांनी निवडणुकीनंतर 3 आठवड्यांपर्यंत सत्ता हस्तांतरणाची प्रक्रिया सुरू होऊ दिली नाही.
असे करणारे ट्रम्प हे पहिले अध्यक्ष नसले तरी ते 1932 च्या निवडणुकीचे आहे. निवडणुकीत डेमोक्रॅटिक पक्षाच्या फ्रँकलिन रुझवेल्ट यांनी रिपब्लिकन पक्षाच्या हर्बर्ट हूवर यांचा पराभव केला. हा अमेरिकेतील मंदीचा काळ होता. याला सामोरे जाण्यासाठी रुझवेल्टने काही घोषणा केल्या होत्या, पण हूवरला त्या आवडल्या नाहीत.
रुझवेल्टला योजनेवर काम करण्यापासून रोखण्यासाठी हूवरने सत्ता हस्तांतरणास विलंब करण्याचा प्रयत्न केला. त्यावेळी सत्ता हस्तांतरणाचा कालावधीही 4 महिन्यांचा होता. या घटनेनंतर ते अडीच महिन्यांवर आले.
प्रश्न 5: ट्रम्प यांच्या शपथविधी समारंभाला कोण उपस्थित राहणार?
उत्तरः अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षांच्या शपथविधी सोहळ्याला माजी राष्ट्राध्यक्ष उपस्थित राहण्याची परंपरा आहे. मात्र, गेल्या वेळी ट्रम्प यांनी बायडेन यांच्या शपथविधी सोहळ्यात सहभाग घेतला नव्हता. अमेरिकेच्या 150 वर्षांच्या इतिहासात असे करणारे ते पहिले राष्ट्राध्यक्ष होते. ट्रम्प यांच्या अनुपस्थितीत अध्यक्षपदाची जबाबदारी तत्कालीन उपराष्ट्रपती माइक पेन्स यांनी पार पाडली होती.
ट्रम्प यांच्या शपथविधी सोहळ्याला राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन, त्यांची पत्नी जिल बायडेन, उपाध्यक्ष कमला हॅरिस आणि त्यांचे पती डग एमहॉफ उपस्थित राहणार आहेत. यावेळी माजी राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा, जॉर्ज डब्ल्यू बुश, त्यांच्या पत्नी लॉरा बुश आणि बिल क्लिंटन आणि हिलरी क्लिंटन हे देखील शपथविधी सोहळ्याला उपस्थित राहणार असल्याचे सांगण्यात येत आहे. या सोहळ्याला मिशेल ओबामा उपस्थित राहणार नाहीत.
प्रश्न 6: शपथेनंतर ट्रम्प कोठे राहतील?
उत्तरः अमेरिकेत पदभार स्वीकारल्यानंतर राष्ट्राध्यक्षांनी व्हाईट हाऊसमध्ये राहणे आवश्यक आहे. हे अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षांचे अधिकृत निवासस्थान आणि कार्यालय आहे. जॉर्ज वॉशिंग्टन हे अमेरिकेचे एकमेव राष्ट्राध्यक्ष होते जे कधीही व्हाईट हाऊसमध्ये राहत नव्हते. वास्तविक, त्याचे बांधकाम 1792 मध्ये त्यांच्या अध्यक्षपदाच्या काळात सुरू झाले. त्याचे काम 1800 मध्ये पूर्ण झाले. तोपर्यंत वॉशिंग्टनने कार्यालय सोडले होते.
जॉन ॲडम्स हे व्हाईट हाऊसमध्ये राहणारे पहिले अध्यक्ष होते. ते अमेरिकेचे दुसरे राष्ट्राध्यक्ष होते. सहसा, राष्ट्रपती शपथ घेण्यापूर्वी व्हाईट हाऊसमध्ये येतात आणि तेथून ते शपथविधी समारंभाला पोहोचतात.
पण ट्रम्प यांनी 2017 मध्ये असे केले नाही. शपथविधीनंतरच त्यांनी व्हाईट हाऊसमध्ये प्रवेश केला. यावेळीही ते शपथ घेऊनच व्हाईट हाऊसला जाणार आहेत.
प्रश्न 7: नवीन राष्ट्रपतींच्या स्वागतासाठी व्हाईट हाऊसची सजावट कशी केली जाते?
उत्तरः अमेरिकेत सत्तेवर येणारे राष्ट्राध्यक्ष केवळ आधीच्या सरकारची धोरणे बदलत नाहीत. खरं तर, नवीन राष्ट्रपती व्हाईट हाऊसची संपूर्ण सजावट, पडद्यापासून कार्पेट्सपर्यंत बदलू शकतात. व्हाईट हाऊसमध्ये काय बदल होणार हे नवीन राष्ट्राध्यक्षांच्या आवडी-निवडींवर अवलंबून आहे.
2021 मध्ये जेव्हा बायडेन राष्ट्राध्यक्ष म्हणून व्हाईट हाऊसमध्ये पोहोचले तेव्हा त्यांनी अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष अँड्र्यू जॅक्सन आणि ब्रिटीश पंतप्रधान विन्स्टन चर्चिल यांची छायाचित्रे काढून टाकली होती. ट्रम्प यांनी ही छायाचित्रे लावली होती. ट्रम्प जॅक्सनला आपला आदर्श मानत होते.
बायडेन यांनी अध्यक्षांची खुर्ची बदलली आणि कार्यरत टेबलवर ठेवलेले लाल बटण देखील काढून टाकले, ज्याला ट्रम्प बटलर म्हणत असत. व्हाईट हाऊसमध्ये प्रवेश केल्यानंतर त्याची सजावट बदलणारे बायडेन हे एकमेव राष्ट्राध्यक्ष नव्हते.
