नवी दिल्ली- निवडणूक आयोग आज महाराष्ट्र आणि झारखंडमधील विधानसभा निवडणुकांच्या तारखा जाहीर केल्या. मुख्य निवडणूक आयुक्त राजीव कुमार यांनी महाराष्ट्रात एकाच टप्प्यात मतदान होणार असल्याचे जाहीर केले. त्यानुसार 20 नोव्हेंबरला राज्यात मतदान होणार असून 23 नोव्हेंबरला मतमोजणी होणार आहे.
🔹️अशी असेल महाराष्ट्रातील निवडणुकीची प्रक्रिया-
▪️23 ते 29 ऑक्टोबर दरम्यान उमेदवारी अर्ज दाखल करता येणार
▪️30 ऑक्टोबर उमेदवार अर्जाची छाननी
▪️4 नोव्हेंबरला अर्ज मागे घेता येणार
▪️20 नोव्हेंबरला राज्यात मतदान
▪️23 नोव्हेंबरला मतमोजणी
निवडणूक आयोगाच्या वतीने जम्मू-काश्मीरमधील निवडणुकांच्या प्रक्रियेची माहिती देण्यात आली. ही निवडणूक यशस्वी पूर्ण करण्यासाठी राजीव कुमार यांनी तेथील मतदारांचे आभार मानत अभिनंदन केले. ‘जम्मू-कश्मीर की आवाम ने जम्हूरियत के जश्न को ऐतिहासिक बना दिया है।’ असे म्हणत आयुक्तांनी या निवडणूक प्रक्रियेचे वर्णन केले.
नुकतीच निवडणूक आयोगाने महाराष्ट्र आणि झारखंडचा दौरा केल्याची माहिती आयुक्तांनी दिली. महाराष्ट्रात 9.63 कोटी मतदार असल्याचे निवडणूक आयोगाने सांगितले. याश्त 4 कोटी 93 लाख पुरुष तर महिला मतदारांची संख्या असल्याचे त्यांनी सांगितले. राज्यातील एकूण 288 विधानसभा मतदारसंघात 1 लाख 186 मतदान केंद्र असल्याची माहितीही राजीव कुमार यांनी दिली. या निवडणुकीत जास्तीत जास्त तंत्रज्ञानाचा वापर आम्ही करणार असल्याचे त्यांनी सांगितले. त्यासाठी तयार करण्यात आलेल्या व्होटर ॲपमध्ये मतदारांना सर्व माहिती पाहता येणार आहे.
पैसे, मद्य, ड्रग्जचे वाटप यावर कडक नजर ठेवण्याचे आदेश सर्व विभागांना देण्यात आले असल्याचेही राजीव कुमार यांनी सांगितले. सर्व मतदार केंद्र दोन किलोमीटरच्या आत असावेत, अशा सूचनाही सर्वांना देण्यात आल्या असल्याचेही त्यांनी सांगितले.
महाराष्ट्रात एका टप्प्यात आणि झारखंडमध्ये पाच टप्प्यात मतदान होण्याची शक्यता आहे. महाराष्ट्र विधानसभेचा कार्यकाळ 26 नोव्हेंबर 2024 रोजी, तर झारखंड विधानसभेचा कार्यकाळ 5 जानेवारी 2025 रोजी संपत आहे.
🔹️वायनाडसह लोकसभेच्या 3 जागांवर पोटनिवडणूक-
दोन्ही राज्यांतील निवडणुकांसोबतच 13 राज्यांतील 3 लोकसभा आणि 49 विधानसभा जागांवर पोटनिवडणूकही होऊ शकते. राहुल गांधी यांच्या राजीनाम्यामुळे केरळमधील वायनाडची जागा रिक्त झाली आहे, तर महाराष्ट्रातील नांदेडची जागा काँग्रेसच्या खासदाराच्या निधनामुळे रिक्त झाली असून पश्चिम बंगालमधील बशीरहाटची जागा तृणमूलच्या खासदाराच्या निधनामुळे रिक्त झाली आहे.
🔹️13 राज्यांमध्ये विधानसभेच्या 49 जागांवर पोटनिवडणूक
याशिवाय 13 राज्यांतील 49 विधानसभा जागांसाठी पोटनिवडणुकाही जाहीर होऊ शकतात. यामध्ये उत्तर प्रदेशातील 10, राजस्थानमधील 7, पश्चिम बंगालमधील 6, आसाममधील 5, बिहारमधील 4, पंजाबमधील 4, कर्नाटकातील 3, केरळमधील 3, मध्य प्रदेशातील 2, सिक्कीममधील 2, गुजरातमधील 1, उत्तराखंडमधील 1 आणि छत्तीसगडच्या 1 विधानसभा जागांचा समावेश आहे.
मागील 2 विधानसभा निवडणुका: महाराष्ट्रात एका टप्प्यात आणि झारखंडमध्ये 5 टप्प्यात झाले मतदान
महाराष्ट्रात गेल्या दोन वेळापासून (2014 आणि 2019) एकाच टप्प्यात निवडणुका होत आहेत. 2014 मध्ये 15 ऑक्टोबर रोजी सर्व 288 जागांसाठी मतदान झाले होते. तर 2019 मध्ये 30 नोव्हेंबरला एकाच टप्प्यात मतदान झाले होते.
तर झारखंडमध्ये गेल्या दोन विधानसभा निवडणुकांमध्ये प्रत्येकी पाच टप्प्यांत मतदान झाले आहे. 2014 मध्ये 25 नोव्हेंबर, 2 डिसेंबर, 9 डिसेंबर, 14 डिसेंबर आणि 20 डिसेंबर रोजी मतदान झाले. तर 2019 मध्ये 30 नोव्हेंबर, 7 डिसेंबर, 12 डिसेंबर, 16 डिसेंबर आणि 20 डिसेंबर रोजी मतदान झाले.
🔹️महाराष्ट्राचे राजकीय समीकरण आणि आव्हान
🔹️लोकसभा निवडणुकीत भाजप 23 वरून 9 वर घसरला, मराठा आरक्षण हे सर्वात मोठे आव्हान-
महाराष्ट्रात महायुतीचे म्हणजेच शिवसेना, भाजप आणि राष्ट्रवादी अजित पवार गटाचे सरकार आहे. सत्ताविरोधी आणि 6 मोठ्या पक्षांमध्ये मतांचे विभाजन हे पक्षांसमोर मोठे आव्हान असेल.
2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत महाराष्ट्रातील 48 जागांपैकी भारत आघाडीला 30 तर एनडीएला 17 जागा मिळाल्या. यामध्ये भाजपला 9, शिवसेनेला 7 आणि राष्ट्रवादीला केवळ 1 जागा मिळाली. भाजपने 23 जागा गमावल्या. 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत एनडीएला 41 जागा मिळाल्या होत्या. 2014 मध्ये हा आकडा 42 होता. म्हणजे निम्म्याहून कमी.
2024 च्या लोकसभा निवडणुकीनुसार भाजपच्या जवळपास 60 जागा कमी होतील. विरोधी आघाडीच्या सर्वेक्षणात एमव्हीए म्हणजेच महाविकास आघाडीला राज्यातील 288 जागांपैकी 160 जागा मिळण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. मराठा आंदोलन हे भाजपसाठी सर्वात मोठे आव्हान आहे. याशिवाय शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये झालेल्या तोडफोडीनंतर लोकांची सहानुभूती उद्धव ठाकरे आणि शरद पवार यांच्याकडे आहे.
🔹️महाराष्ट्र 2019 मधील विधानसभा निवडणुकीचे समीकरण-
▪️आचारसंहिता लागू – 21 सप्टेंबर 2019*
*मतदान – 21 ऑक्टोबर 2019
▪️टप्पे – एकच मतदानाची टक्केवारी- 61.4%
2019 मध्ये भाजप-शिवसेना युती होती. भाजपने 105 तर शिवसेनेने 56 जागा जिंकल्या. आघाडीतून राष्ट्रवादीला 54 तर काँग्रेसला 44 जागा मिळाल्या. भाजप-शिवसेनेची सत्ता सहज आली असती, पण मतभेदामुळे युती तुटली.
23 नोव्हेंबर 2019 रोजी फडणवीस यांनी मुख्यमंत्री आणि अजित पवार यांनी उपमुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेतली. हा पहाटेचा शपथविधी होता. मात्र या दोघांनी 26 नोव्हेंबर 2019 रोजी बहुमत चाचणीपूर्वी राजीनामा दिला. 28 नोव्हेंबर 2019 रोजी शिवसेना, राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसच्या महाविकास आघाडीची सत्ता आली. यानंतर शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये बंडखोरी होऊन चार पक्ष स्थापन झाले. लोकसभा निवडणुकीत शरद आणि उद्धव यांना आघाडी मिळाली. या सर्व पार्श्वभूमीवर विधानसभा निवडणुका होणार आहेत.
झारखंडचे राजकीय समीकरण आणि आव्हान
🔹️संथाल परगणा आणि कोल्हाण विभागातील 32 जागा फोडण्याचे मोठे आव्हान-
झारखंडमध्ये महाआघाडी म्हणजेच झारखंड मुक्ती मोर्चा (JMM) च्या नेतृत्वाखाली सरकार आहे. यामध्ये काँग्रेस, आरजेडी आणि डावे पक्ष यांचा समावेश आहे. झारखंडमध्ये सरकार स्थापन करण्यासाठी भाजपला संथाल परगणा आणि कोल्हान विभागातील 32 जागांवर लक्ष केंद्रित करावे लागणार आहे.
संथाल परगणा विधानसभेच्या 18 जागांपैकी सध्या फक्त तीन जागा भाजपकडे आहेत. गेल्या निवडणुकीत कोल्हाण विभागातील 14 विधानसभा जागांवर भाजपला खातेही उघडता आले नव्हते. तत्कालीन मुख्यमंत्री रघुवर दास यांनाही जमशेदपूर पूर्वमधून पराभवाला सामोरे जावे लागले होते.
जानेवारीमध्ये हेमंत सोरेन यांना भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणात मुख्यमंत्रीपदाचा राजीनामा देऊन तुरुंगात जावे लागले होते. मात्र, जामीन मिळाल्यानंतर ते बाहेर आले आणि त्यांनी 156 दिवसांत चंपाई सोरेन यांच्याकडून मुख्यमंत्रीपद परत घेतले. यानंतर चंपाई यांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला. झारखंड चळवळीत शिबू सोरेन याचे साथीदार असलेल्या चंपाई यांना कोल्हान वाघ असेही म्हणतात.
🔹️6 राज्यांतील 28 जागांवर पोटनिवडणूक-
उत्तर प्रदेशातील 10, राजस्थानमधील 6, पंजाबमधील 5, बिहारमधील 4, मध्य प्रदेशातील 2 आणि छत्तीसगडमधील एका जागेवर पोटनिवडणूक होणार आहे. यापैकी पंजाब वगळता सर्वत्र भाजपची सत्ता आहे. त्यामुळे सत्ताविरोधी घटकाशी लढा देण्याबरोबरच उमेदवाराचा स्थानिक संपर्क निवडणूक निकाल ठरवेल.
🔹️2024 निवडणूक वर्ष:
लोकसभेसह 6 राज्यांमध्ये निवडणुका झाल्या
2024 मध्ये, लोकसभेसह, आंध्र प्रदेश, ओडिशा, अरुणाचल प्रदेश आणि सिक्कीम या चार राज्यांमध्ये विधानसभा निवडणुका झाल्या. एकट्या भाजपला लोकसभेत बहुमताचा आकडा पार करता आला नाही, पण मित्रपक्षांच्या मदतीने सलग तिसऱ्यांदा सरकार स्थापन केले. तिसऱ्यांदा पंतप्रधान होणारे मोदी हे पहिले बिगर काँग्रेस चेहरा ठरले.
त्याचवेळी आंध्र प्रदेशात भाजपने टीडीपीसोबत सरकार स्थापन केले. चंद्राबाबू नायडू मुख्यमंत्री झाले. ओडिशामध्ये पहिल्यांदाच भाजपने मोहन चंद्र माझी यांच्या नेतृत्वाखाली पूर्ण बहुमताने सरकार स्थापन केले. अरुणाचलमध्ये भाजपने सलग तिसऱ्यांदा सरकार स्थापन केले. सिक्कीममध्ये सत्ताधारी सिक्कीम क्रांतीकारी मोर्चा (SKM) ने सरकार स्थापन केले.
🔹️हरियाणात भाजप विक्रमी-
तिसऱ्यांदा ४८ जागा जिंकून सरकार स्थापन करणार आहे. राज्यात आतापर्यंत कोणत्याही राजकीय पक्षाचे सलग तीन वेळा सरकार बनलेले नाही. जम्मू-काश्मीरमध्ये 10 वर्षांनंतर होणाऱ्या निवडणुकीत जम्मू-काश्मीर नॅशनल कॉन्फरन्स आणि काँग्रेस यांची आघाडी सरकार बनवणार आहे. काँग्रेस-एनसी आघाडीने 48 जागा जिंकल्या. भाजपने 29 जागा जिंकल्या. 15 वर्षांपूर्वी 2009 मध्येही काँग्रेस आणि NC आघाडीचे सरकार स्थापन झाले होते. उमर तेव्हा 38 वर्षांचे होते आणि ते राज्याचे सर्वात तरुण मुख्यमंत्री बनले.
