टेक्सास– जगातील सर्वात शक्तिशाली रॉकेट स्टारशिपची 9वी चाचणी अयशस्वी झाली. प्रक्षेपणानंतर सुमारे २० मिनिटांनी, स्टारशिपने नियंत्रण गमावले, ज्यामुळे पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करताना ते नष्ट झाले. आज, म्हणजे २८ मे रोजी पहाटे ५ वाजता टेक्सासमधील बोका चिका येथून स्टारशिपचे प्रक्षेपण करण्यात आले.
या चाचणीत पहिल्यांदाच ७व्या चाचणीत वापरलेले बूस्टर पुन्हा वापरले गेले आहे. स्टारशिप अंतराळयान (वरचा) आणि सुपर हेवी बूस्टर (खालचा) यांना एकत्रितपणे ‘स्टारशिप’ असे संबोधले जाते.
हे रॉकेट जगातील सर्वात श्रीमंत उद्योगपती एलन मस्क यांच्या कंपनी स्पेसएक्सने बनवले आहे. या शिपची उंची ४०३ फूट आहे. हे पूर्णपणे पुन्हा वापरता येण्याजोगे आहे.
स्टारशिप त्याच्या ९व्या चाचणीसाठी प्रक्षेपणासाठी सज्ज. वरच्या भागाला शिप आणि खालच्या भागाला सुपर हेवी बूस्टर म्हणतात.
स्टारशिप त्याच्या ९व्या चाचणीसाठी प्रक्षेपणासाठी सज्ज. वरच्या भागाला शिप आणि खालच्या भागाला सुपर हेवी बूस्टर म्हणतात.
आठव्या चाचणीत, प्रक्षेपणानंतर ७ मिनिटांनी, बूस्टर वेगळे झाले आणि प्रक्षेपण पॅडवर परतले.
आठव्या चाचणीत, प्रक्षेपणानंतर ७ मिनिटांनी, बूस्टर वेगळे झाले आणि प्रक्षेपण पॅडवर परतले.
ध्येय उद्दिष्ट: कमतरता दूर करणे आणि आवश्यक प्रयोग करणे
स्टारशिपचा वरचा भाग हिंदी महासागरात नियंत्रित पाण्याखाली आणायचा होता, जो करता आला नाही. याशिवाय, अवकाशात असताना पेलोड तैनाती आणि रॅप्टर इंजिन सुरू करणे यासारखे प्रयोग करता आले नाहीत.
बूस्टरच्या लँडिंग बर्न दरम्यान एक विशेष इंजिन कॉन्फिगरेशन प्रदर्शित करण्यात आले. लँडिंगच्या शेवटच्या टप्प्यात मधल्या रिंगमधील बॅकअप इंजिन लँडिंग पूर्ण करू शकते की नाही हे तपासण्यासाठी तीन सेंटर इंजिनपैकी एक जाणूनबुजून बंद करण्यात आले.
बूस्टर फक्त दोन सेंटर इंजिनवर स्विच केले आणि लँडिंग बर्नच्या शेवटी, जेव्हा ते अमेरिकेच्या आखातावर होते, तेव्हा चो इंजिन बंद करण्यात आले. यानंतर बूस्टर पाण्यात कठीण लँडिंगला सामोरे जावे लागले.
फ्लाइट टाइमलाइन-
००:००:०२ – लिफ्टऑफ
००:०१:०२ – कमाल क्यू (रॉकेटवरील सर्वोच्च वायुगतिकीय ताणाचा क्षण)
००:०२:३५- सुपर हेवी मेको (बहुतेक इंजिने बंद)
००:०२:३७ – हॉट-स्टेजिंग (स्टारशिप रॅप्टर इग्निशन आणि स्टेज सेपरेशन)
००:०२:४७- सुपर हेवी बूस्टबॅक बर्न स्टार्टअप
००:०३:२७- सुपर हेवी बूस्टबॅक बर्न शटडाउन
००:०३:२९ – हॉट-स्टेज जेटीसन
००:०६:१९- सुपर हेवी लँडिंग बर्न स्टार्ट
००:०६:४० – सुपर हेवी लँडिंग बर्न शटडाउन
००:०८:५६- स्टारशिप इंजिन कटऑफ
००:१८:२६- पेलोड डिप्लॉय डेमो
००:३७:४९ – रॅप्टर इन-स्पेस रिलाईट डेमो
००:४७:५० – स्टारशिप एन्ट्री
०१:०३:११ – स्टारशिप ट्रान्सोनिक
०१:०४:२६ – स्टारशिप सबसॉनिक
०१:०६:११- लँडिंग फ्लिप
०१:०६:१६ – लँडिंग बर्न
०१:०६:३८- पाण्यात उतरणे!
आठवी चाचणी: बूस्टर उतरला, पण जहाजाचा आकाशात स्फोट झाला..
आठव्या चाचणीत, स्टारशिपचे प्रक्षेपण ७ मार्च रोजी भारतीय वेळेनुसार सकाळी ५:०० वाजता बोका चिका येथून करण्यात आले. प्रक्षेपणानंतर ७ मिनिटांनी, बूस्टर (खालचा भाग) वेगळा झाला आणि लाँच पॅडवर परतला.
पण ८ मिनिटांनंतर, जहाजाच्या सहा इंजिनांपैकी ४ इंजिनांनी (वरचा भाग) काम करणे थांबवले ज्यामुळे जहाजाचे नियंत्रण सुटले. यानंतर स्वयंचलित गर्भपात प्रणालीने जहाजाला स्फोट दिला. स्टारशिप अंतराळयान आणि सुपर हेवी रॉकेट यांना एकत्रितपणे ‘स्टारशिप’ असे संबोधले जाते.
सोशल मीडिया साइट X वर पोस्ट केलेल्या फोटो आणि व्हिडिओमध्ये, फ्लोरिडा किनाऱ्याजवळील लोकांनी आकाशात अंतराळयानाचा स्फोट होत असल्याचे वृत्त दिले. ढिगारा पडल्याने मियामी, ऑर्लँडो, पाम बीच आणि फोर्ट लॉडरडेल येथील विमानतळांवरील उड्डाणे विस्कळीत झाली.
सातवी चाचणी: बूस्टर लाँचपॅडवर परतला; पण अंतराळयान आकाशात उडाले..
१७ जानेवारी २०२५ रोजी स्टारशिपची सातवी चाचणीदेखील पूर्णपणे यशस्वी झाली नाही. प्रक्षेपणानंतर ८ मिनिटांनी, बूस्टर (खालचा भाग) वेगळा झाला आणि लाँच पॅडवर परतला, परंतु ऑक्सिजन गळतीमुळे यानाचा (वरचा भाग) स्फोट झाला.
सहावी चाचणी: लाँचपॅडवर लँडिंगमध्ये समस्या आल्यावर ते पाण्यावर उतरवले गेले, ट्रम्पदेखील उपस्थित होते..
स्टारशिपची सहावी चाचणी २० नोव्हेंबर २०२४ रोजी पहाटे ०३:३० वाजता घेण्यात आली. अमेरिकेचे नवनिर्वाचित राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प हे देखील चाचणी पाहण्यासाठी स्टारबेस येथे पोहोचले.
या चाचणीत, प्रक्षेपणानंतर बूस्टरला पुन्हा लाँचपॅडवर पकडायचे होते, परंतु सर्व पॅरामीटर्स बरोबर नसल्यामुळे ते पाण्यात उतरवण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
स्टारशिपचे इंजिन अवकाशात पुन्हा सुरू झाले. यानंतर, हिंद महासागरात लँडिंग झाले.
पाचवी चाचणी: बूस्टर पहिल्यांदाच लाँचपॅडवर पकडला गेला..
स्टारशिपची पाचवी चाचणी १३ ऑक्टोबर २०२४ रोजी घेण्यात आली. या चाचणीत, पृथ्वीपासून ९६ किमी वर पाठवलेले सुपर हेवी बूस्टर लाँचपॅडवर परत आणण्यात आले, जे मॅकजिलाने पकडले. माएकजिला हे दोन धातूचे हात आहेत जे चॉपस्टिक्ससारखे दिसतात.
स्टारशिप पुन्हा पृथ्वीच्या वातावरणात दाखल करण्यात आले आणि नंतर हिंद महासागरात नियंत्रित लँडिंग करण्यात आले. जेव्हा स्टारशिप पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करत होते तेव्हा त्याचा वेग ताशी २६,००० किलोमीटर होता आणि तापमान १,४३०° सेल्सिअसपर्यंत पोहोचले होते.
चौथी चाचणी: स्टारशिप अवकाशात नेण्यात आले , नंतर पाण्यात उतरवले गेले…
स्टारशिपची चौथी चाचणी ६ जून २०२४ रोजी झाली, जी यशस्वी झाली. १.०५ तासांचे हे मिशन बोका चिका येथून संध्याकाळी ६.२० वाजता लाँच करण्यात आले. यामध्ये, स्टारशिपला अवकाशात नेण्यात आले, नंतर पृथ्वीवर परत आणण्यात आले आणि पाण्यावर उतरवण्यात आले.
या चाचणीचे मुख्य उद्दिष्ट स्टारशिप पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करून टिकू शकते का हे पाहणे होते. चाचणीनंतर, कंपनीचे मालक एलोन मस्क म्हणाले होते की, ‘अनेक टाइल्सचे नुकसान आणि खराब झालेले फ्लॅप असूनही, स्टारशिपने समुद्रात सॉफ्ट लँडिंग केले.’
तिसरी चाचणी: पुन्हा प्रवेश केल्यानंतर स्टारशिपशी संपर्क तुटला…
ही चाचणी १४ मार्च २०२४ रोजी झाली. स्पेसएक्सने म्हटले होते की स्टारशिप पुन्हा प्रवेशात टिकू शकले नाही, परंतु उड्डाणादरम्यान त्यांनी अनेक महत्त्वाचे टप्पे गाठले. त्याच वेळी, एलोन मस्क म्हणाले की त्यांना आशा आहे की या वर्षी अर्धा डझन स्टारशिप उड्डाण करतील.
कक्षेत पोहोचल्यानंतर स्टारशिपने पेलोड दरवाजा उघडला आणि बंद केला.
रॉकेटमधील दोन टाक्यांमध्ये अनेक टन द्रव ऑक्सिजन हलवण्यात आला.
स्टारशिप पृथ्वीच्या वातावरणात पुन्हा प्रवेश केला, परंतु संपर्क तुटला.
दुसरी चाचणी: स्टेज सेपरेशन नंतर एक बिघाड झाला..
स्टारशिपची दुसरी चाचणी १८ नोव्हेंबर २०२३ रोजी संध्याकाळी ६:३० वाजता घेण्यात आली. सुपर हेवी बूस्टर आणि स्टारशिपचे प्रक्षेपण झाल्यानंतर सुमारे २.४ मिनिटांनी वेगळे झाले. बूस्टर पृथ्वीवर परत उतरणार होते, परंतु ३.२ मिनिटांनंतर त्याचा स्फोट पृथ्वीपासून ९० किमी वर झाला.
दरम्यान, स्टारशिप योजनेनुसार पुढे सरकली. सुमारे ८ मिनिटांनंतर, पृथ्वीपासून १४८ किमी वर, स्टारशिपमध्येही बिघाड झाला, ज्यामुळे ते नष्ट करावे लागले. ते फ्लाइट टर्मिनेशन सिस्टम वापरून नष्ट करण्यात आले.
दुसऱ्या चाचणीत, रॉकेट आणि स्टारशिप वेगळे करण्यासाठी प्रथमच हॉट स्टेजिंग प्रक्रियेचा वापर करण्यात आला, जो पूर्णपणे यशस्वी झाला. सर्व ३३ रॅप्टर इंजिनांनी प्रक्षेपणापासून ते वेगळे होण्यापर्यंत योग्यरित्या काम केले.
पहिली चाचणी: प्रक्षेपणानंतर ४ मिनिटांनी स्फोट झाला
२० एप्रिल २०२३ रोजी स्टारशिपची पहिली कक्षीय चाचणी घेण्यात आली. या चाचणीत, बूस्टर ७ आणि शिप २४ लाँच करण्यात आले. उड्डाणानंतर अवघ्या ४ मिनिटांत, स्टारशिपचा मेक्सिकोच्या आखाताच्या ३० किलोमीटर वर स्फोट झाला.
स्टारशिपच्या अपयशानंतरही, एलोन मस्क आणि त्यांचे कर्मचारी आनंद साजरा करत होते. कारण लाँच पॅडवरून रॉकेटचे उड्डाण खूप मोठे यश होते. लाँचिंगच्या दोन दिवस आधी मस्क म्हणाले होते: यश शक्य आहे, पण उत्साहाची हमी आहे.
स्पेसएक्सने म्हटले होते की विभक्त होण्याच्या टप्प्यापूर्वीच त्याचा एक भाग अचानक वेगळा झाला, तर हे निश्चित झालेले नव्हते. अशा परीक्षेतून आपण जे शिकतो ते यशाकडे घेऊन जाते. आजची चाचणी आम्हाला स्टारशिपची विश्वासार्हता सुधारण्यास मदत करेल. संघ डेटाचे पुनरावलोकन करत राहतील आणि पुढील उड्डाण चाचणीसाठी काम करतील.
स्टारशिप सिस्टिम्स
उंची: ४०३ फूट
व्यास: ९ मीटर
पेलोड क्षमता: १००-१५० मेट्रिक टन
स्टारशिप काय करू शकते?
पेलोड डिलिव्हरी
चंद्र मोहिमा
पृथ्वी ते पृथ्वी वाहतूक
आंतरग्रहीय वाहतूक
स्टारशिप मानवांना मंगळावर घेऊन जाईल
हे प्रक्षेपण महत्त्वाचे आहे कारण हे अंतराळयान मानवांना आंतरग्रहीय बनवेल. म्हणजेच, त्याच्या मदतीने, पहिल्यांदाच मानव पृथ्वीव्यतिरिक्त इतर ग्रहावर पाऊल ठेवेल. मस्क २०२९ पर्यंत मानवांना मंगळावर पाठवू इच्छितो आणि तेथे एक वसाहत स्थापन करू इच्छितो. हे अंतराळयान एका तासापेक्षा कमी वेळात जगाच्या कोणत्याही कोपऱ्यात मानवांना घेऊन जाण्यास सक्षम असेल.
मंगळावर वसाहत स्थापन करण्याची काय गरज आहे
मंगळावर वसाहत स्थापन करण्याच्या गरजेबद्दल एलन मस्क म्हणतात – ‘पृथ्वीवरील जीवन संपवणारी घटना मानवतेच्या अंताकडे नेऊ शकते, परंतु जर आपण मंगळावर आपला तळ बांधला तर मानवता तिथे टिकू शकेल.’ लाखो वर्षांपूर्वी, एका जीवन संपवणाऱ्या घटनेमुळे पृथ्वीवरील डायनासोर देखील नामशेष झाले. त्याच वेळी, प्रोफेसर स्टीफन हॉकिंग यांनी २०१७ मध्ये असेही म्हटले होते की जर मानवांना जगायचे असेल तर त्यांना १०० वर्षांच्या आत विस्तार करावा लागेल.
स्टारशिप अंतराळयान आर्टेमिस कार्यक्रमाचा एक भाग…
हे अभियान यशस्वी होणे देखील महत्त्वाचे आहे कारण स्टारशिप अंतराळयान हे नासाच्या आर्टेमिस कार्यक्रमाचा एक भाग आहे. याद्वारे, मानव ५ दशकांनंतर चंद्रावर परतेल. स्टारशिप चंद्रावरील मोहिमेचा शेवटचा टप्पा पूर्ण करेल. हे अंतराळयानातून अंतराळवीरांना चंद्राच्या कक्षेत घेऊन जाईल आणि चंद्रावरही उतरेल.
