भारतात अशी अनेक रहस्यमय ठिकाण आहेत जी आजही विज्ञानासाठी एक कोडेच आहेत. असंच एक ठिकाण म्हणजे बिहारमधील नालंदाचा ‘सोन भंडार’. राजगीरमध्ये असलेल्या या सोन्याच्या भांडाराबद्दल असे म्हटले जाते की हर्यक वंशाचा संस्थापक बिंबिसाराच्या पत्नीने यामध्ये आपले सोने लपवले होते, जे आजही लोकांच्या नजरेपासून लपलेले आहे. आजपर्यंत या खजिन्यापर्यंत कोणीही पोहोचू शकलेले नाही.
इतिहासकारांच्या मते, हरियांका राजघराण्याचा संस्थापक बिंबिसराला सोन्या-चांदीची प्रचंड ओढ होती. बिहारच्या या गुहेत हरियांका राजघराण्याचा हाच खजिना लपवून ठेवला असल्याचे सांगितले जाते. इंग्रजांनी एकदा आत जाण्याचा प्रयत्नही केला होता, पण त्यात त्यांना अपयशच हाती लागले.
सोन भंडार गुहेत प्रवेश केल्यावर १०.४ मीटर लांब आणि ५.२ मीटर रुंद खोली आहे. या खोलीची उंची सुमारे 1.5 मीटर आहे. खजिन्याचे रक्षण करणाऱ्या सैनिकांसाठी ही खोली बनवण्यात आली होती. या खोलीच्या दुसऱ्या बाजूला खजिना खोली आहे, जी एका मोठ्या दगडाने झाकलेली आहे. जे आजपर्यंत कोणीही उघडू शकले नाही. त्यामुळेच आजपर्यंत ही लेणी विज्ञान आणि इतिहासकारांसाठी एक कोडेच राहिली आहे.
मौर्य शासकाच्या काळात बांधलेल्या या गुहेच्या दारात असलेल्या या दगडात शंख लिपीत काहीतरी लिहिलेले आहे. या संदर्भात असे मानले जाते की हा खजिना उघडण्याचे रहस्य या शंख लिपीत लिहिलेले आहे. असे म्हटले जाते की जर कोणी ही लिपी वाचण्यात यशस्वी झाला तर तो सोन्यापर्यंत पोहोचू शकतो. तसेच आपल्या कल्पनेपेक्षा जास्त सोन्याचा साठा त्यात असू शकतो, असेही अनेक तज्ज्ञ सांगतात.
बिंबिसाराचा मुलगा अजातशत्रु हा आपल्या वडिलांना सत्तेसाठी कैद करून मगधचा सम्राट झाला. अजातशत्रूने एकतर बिंबिसाराचा वध केला असावा किंवा त्याने आत्महत्या केली असावी, परंतु त्याच्या मृत्यूनंतर आजपर्यंत या खजिन्याचे गूढ कोणालाही शोधता आलेले नाही. असे म्हणतात की या गुहेत ठेवलेला खजिना आणि गुहेच्या गुप्त दरवाजापर्यंत पोहोचण्याचे रहस्य फक्त बिंबिसारालाच माहीत होते
गुहेच्या खजिन्याशी संबंधित आणखी एक कथा प्रचलित आहे, ज्याच्या संबंध महाभारत काळाशी आहे. वायु पुराणानुसार, हरियांका राजवंशाच्या राजवटीच्या सुमारे 2500 वर्षांपूर्वी, मगधवर शिवभक्त जरासंधाचे वडील वृहद्रथचे राज्य होते. बृहद्रथानंतर जरासंध सम्राट झाला. चक्रवर्ती सम्राट होण्याच्या उद्देशाने 100 राज्यांचा पराभव करण्यासाठी निघाले. जरासंधने 80 हून अधिक राजांचा पराभव करून त्यांची संपत्ती हस्तगत केली.
ब्रिटीश राजवटीत गुहेच्या आत तोफेचे गोळे फोडून आत जाण्याचा प्रयत्न करण्यात आला, पण यश मिळाले नाही. वेळोवेळी आणखी बरेच प्रयत्न केले गेले, परंतु गुहेचे सत्य आजपर्यंत एक गूढच राहिले आहे. गुहेच्या भिंतीवर काही गुप्त शिलालेख देखील आहेत, जे अद्याप वाचलेले नाहीत. स्थानिक लोकांचा असा विश्वास आहे की जो कोणी हे शिलालेख वाचेल त्याला खजिन्याचा मार्ग सापडेल.
